Прававая старонка

ПРАВЫ І АБАВЯЗКІ НАВУЧЭНЦАЎ

Асноўныя правы навучэнцаў (артыкул 31 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі)
Асноўныя абавязкі навучэнцаў (артыкул 32 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі)

ПРАВЫ І АБАВЯЗКІ БАЦЬКОЎ

Законныя прадстаўнікі непаўналетніх (артыкул 33 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі)
Асноўныя правы законных прадстаўнікоў вучняў (артыкул 34 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі)
Асноўныя абавязкі законных прадстаўнікоў навучэнцаў (артыкул 35 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі)

ПРАВЫ І АБАВЯЗКІ ПЕДАГОГАЎ

Правы педагагічных работнікаў (артыкул 52 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі) 
Абавязкі педагагічных работнікаў (артыкул 53 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі) 

ДЫСЦЫПЛІНАРНАЯ АДКАЗНАСЦЬ НАВУЧЭНЦАЎ

Падставы для прыцягнення навучэнцаў да дысцыплінарнай адказнасці (артыкул 126 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі) 
Узрост, па дасягненні якога наступае дысцыплінарная адказнасць (артыкул 127 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі).
Меры дысцыплінарнага спагнання (артыкул 128 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі).
Тэрміны прымянення мер дысцыплінарнага спагнання (артыкул 133 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі).
Парадак зняцця і пагашэння мер дысцыплінарнага спагнання (артыкул 136 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі).

1. Распіццё алкагольных, слабаалкагольных напояў або піва на вуліцы, стадыёне, у скверы, парку, грамадскім транспарце або ў іншых грамадскіх месцах, акрамя месцаў, прызначаных для ўжывання алкагольных, слабаалкагольных напояў ці піва, альбо з'яўленне ў грамадскім месцы ў стане алкагольнага ап'янення, оскорбляющем чалавечую годнасць і грамадскую маральнасць, — цягнуць накладанне штрафу ў памеры да 8 базавых велічынь.
2. Знаходжанне на працоўным месцы ў працоўны час у стане алкагольнага ап'янення — цягне накладанне штрафу ў памеры ад адной да 10 базавых велічынь.
3. Дзеянні, прадугледжаныя часткамі 1 і 2 гэтага артыкула, учыненыя паўторна на працягу аднаго года пасля накладання адміністрацыйнага спагнання за такія ж парушэнні, — цягнуць накладанне штрафу ў памеры ад 2 да 15 базавых велічынь або адміністрацыйны арышт.
4. З'яўленне ў грамадскім месцы ў стане, выкліканым ужываннем без прызначэння лекара-спецыяліста наркатычных сродкаў або псіхатропных рэчываў альбо спажыванне іх аналагаў, таксічных або іншых адурманьваючых рэчываў, оскорбляющем чалавечую годнасць і грамадскую маральнасць, — цягне накладанне штрафу ў памеры ад 5 да 10 базавых велічынь.
5. Знаходжанне на працоўным месцы ў працоўны час у стане, выкліканым ужываннем без прызначэння лекара-спецыяліста наркатычных сродкаў або псіхатропных рэчываў альбо спажыванне іх аналагаў, таксічных або іншых адурманьваючых рэчываў, — цягне накладанне штрафу ў памеры ад 8 да 12 базавых велічынь.
6. Спажыванне без прызначэння лекара-спецыяліста наркатычных сродкаў або псіхатропных рэчываў у грамадскім месцы альбо спажыванне іх аналагаў у грамадскім месцы цягне накладанне штрафу ў памеры ад 10 да 15 базавых велічынь.

Разам з тым, не заўсёды такія карцінкі, фатаграфіі або відэа гэтак бяскрыўдныя, а іх перадача іншай асобе – беспакараная.

Дзеці, падлеткі, моладзь часта хочуць ведаць інфармацыі нашмат больш, чым ім могуць даць бацькі, школа ці агульнадаступныя Інтэрнэт-рэсурсы. І іх цікаўнасць часам аказваецца на мяжы, а часам і па-за межамі дазволенага.

Прызнайся сабе, бо хоць раз у жыцці ты, ціхенька, хаваючыся ад бацькоў глядзеў у Інтэрнэце «асаблівыя» малюнкі, фатаграфіі або відэа? І ў цябе можа нават узнікала думка, што крута было б паказаць «гэта» сваім сябрам, аднакласнікам, проста знаёмым? І вось ты захоўваеш гэтыя карцінкі, фатаграфіі і відэа на свой мабільны тэлефон або любімы кампутар і...

Вось тут і пачынаецца гісторыя, у якой можа і не быць шчаслівага канца.

Гісторыя 1. Маладая дзяўчына Кацярына дома з дапамогай ноўтбука скачала 3 парнаграфічных малюнка і праз некалькі дзён размясціла іх у сеткі Інтэрнэт на адным з сайтаў для агульнага доступу.

Гісторыя 2. Аляксандр, Дзмітрый і Вадзім перадалі якія захоўваюцца ў іх мабільных тэлефонах парнаграфічныя матэрыялы праз Bluetooth адной дзяўчыне.

Гісторыя 3. Юрый запампаваў ў Інтэрнэце відэаролік парнаграфічнага зместу і размясціў яго на сваёй старонцы ў сацыяльнай сетцы «ВКонтакте», дзе яго мог прагледзець неабмежаваны круг карыстальнікаў.

Гісторыя 4. Аляксандр, выкарыстоўваючы асабісты кампутар і сетка Інтэрнэт размясціў у сваёй анкеце ў адной з сацыяльных сетак порнографическое малюнак, у выніку чаго яно стала даступна для прагляду і капіравання іншымі карыстальнікамі.

Гісторыя 5. Малады чалавек са свайго электроннай скрыні адправіў дзяўчыне адно порнографическое малюнак.

Гісторыя 6. Малады чалавек з выкарыстаннем сеткі Інтэрнэт праз сайт «Укантакце» пераслаў (распаўсюдзіў) парнаграфічны матэрыял на мабільны тэлефон іншага асобы.

Усіх гэтых маладых людзей аб'ядноўвае адно - у дачыненні да кожнага з іх было пасля ўзбуджаная крымінальная справа.

У Крымінальным кодэксе Рэспублікі Беларусь ёсць арт. 343, якая прадугледжвае адказнасць за выраб і распаўсюджванне парнаграфічных матэрыялаў або прадметаў парнаграфічнага характару.

Выраб альбо захоўванне з мэтай распаўсюджвання або рэкламаванні, альбо распаўсюджванне, рэкламаванне, трансляцыя або публічная дэманстрацыя парнаграфічных матэрыялаў, друкаваных выданняў, малюнкаў, кіна-, відэафільмаў або сцэн парнаграфічнага зместу, іншых прадметаў парнаграфічнага характару караюцца грамадскімі працамі, або штрафам, або папраўчымі работамі на тэрмін да двух гадоў, або арыштам (ч. 1 арт. 343 КК Рэспублікі Беларусь).

Тыя ж дзеянні, але здзейсненыя, у тым ліку, з выкарыстаннем глабальнай кампутарнай сеткі Інтэрнэт, іншай сеткі электрасувязі агульнага карыстання альбо выдзеленай сеткі электрасувязі, а роўна распаўсюджванне, рэкламаванне, трансляцыя або дэманстрацыя заведама непаўналетняму парнаграфічных матэрыялаў, друкаваных выданняў, малюнкаў, кіна-, відэафільмаў або сцэн парнаграфічнага зместу, іншых прадметаў парнаграфічнага характару, учыненыя асобай, якая дасягнула васемнаццацігадовага ўзросту, караюцца толькі пазбаўленнем волі на тэрмін ад двух да чатырох гадоў (ч. 2 арт. 343 КК Рэспублікі Беларусь).

Усе крымінальныя справы, прыведзеныя ў шасці гісторыях вышэй ўзбуджаныя па ч. 2 арт. 343 КК Рэспублікі Беларусь, так як ва ўсіх выпадках распаўсюд інфармацыі ажыццяўлялася з выкарыстаннем глабальнай кампутарнай сеткі Інтэрнэт, іншай сеткі электрасувязі агульнага карыстання альбо выдзеленай сеткі электрасувязі, адпаведна пакаранне за такое злачынства можа быць вельмі суровым.

Ставіцца або няма матэрыял або прадмет да парнаграфічным - вырашыць экспертная камісія.

А што ж такое захоўванне парнаграфічных матэрыялаў або прадметаў? Ты захоўваеш іх, калі яны фактычна знаходзяцца ў цябе ў валоданні, і потым ты хочаш іх распаўсюдзіць.

А расхінаеш ты іх тады, калі робіш дзеянні, накіраваныя на тое, каб азнаёміць з такой інфармацыяй нявызначаны круг асоб. Распаўсюджванне можа выяўляцца ў рэкламаванні, перадачы на любых падставах, у тым ліку шляхам паказу ці дэманстрацыі каму-небудзь.

Усе фігуранты нашых гісторый распаўсюджвалі парнаграфічныя матэрыялы, калі перадавалі іх адзін аднаму, іншым асобам, у тым ліку, сябрам і знаёмым. Нават паказаўшы аднаму ў тэлефоне або камп'ютэры такі фільм або фатаграфію, ты рызыкуеш сваёй свабодай.

Дэманстраваць можна па-рознаму. Гэта і паказ у выглядзе фатаграфіі, слайда, кіно-, телекадра на экране або з дапамогай іншага тэхнічнага прылады або любым іншым спосабам.

Адказнасць за здзяйсненне такога злачынства надыходзіць з шаснаццаці гадоў, а за распаўсюджванне, рэкламаванне, трансляцыю або дэманстрацыю заведама непаўналетняму парнаграфічных матэрыялаў - з васемнаццаці гадоў.

Але калі ты не дасягнуў 16 гадоў (або 18 гадоў пры дэманстрацыі непаўналетняму) – гэта не значыць, што ніякай адказнасці ты не панясеш.

Калі факт выяўлены, то будзе праводзіцца праверка і прымацца рашэнне аб адмове ва ўзбуджэнні крымінальнай справы. Калі ж, напрыклад, крымінальная справа была распачатая, так як адразу асоба, якая ўчыніла злачынства, не было ўстаноўлена, а потым яно стала вядома і высветлілася, што не дасягнула ўзросту прыцягнення да крымінальнай адказнасці - прымаецца рашэнне аб спыненні вытворчасці па крымінальнай справе з-за недасягнення ўзросту, з якога наступае крымінальная адказнасць.

Копія аднаго з такіх пастаноў накіроўваецца органам дазнання або папярэдняга следства ў камісію па справах непаўналетніх для правядзення з табой неабходнай прафілактычнай працы. Пасля ты подлежишь пастаноўцы на ўлік у інспекцыю па справах непаўналетніх, і з табой будзе праводзіцца індывідуальная прафілактычная работа. Больш таго, у дачыненні да цябе нават можа быць вырашана пытанне аб кірунку ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову (арт. 14 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб асновах сістэмы прафілактыкі безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх»).

І памятай, што глабальная сетка Інтэрнэт з'яўляецца аб'ектам пільнай увагі супрацоўнікаў упраўленняў па наркакантролі і супрацьдзеянні гандлю людзьмі, яны праводзяць пастаянныя маніторынгі сетак і выяўляюць распаўсюднікаў парнаграфіі. Таксама інфармацыя аб наяўнасці ў вольным доступе парнаграфічных матэрыялаў або прадметаў парнаграфічнага характару, іх перадачы або атрыманні можа паступаць ад звычайных грамадзян і нават ад тваіх сяброў і знаёмых (аб чым ты можаш нават не здагадвацца).

Карупцыйная справа ў сферы адукацыі

Распаўсюд парнаграфіі ў глябальнай сетцы Інтэрнэт - крымінальна каральная дзея

Навучэнец адной з устаноў адукацыі на станцыі метро пры перасячэнні лініі кантролю або кантралёрам у аўтобусе падаў падробленую даведку вучня.

Такія радкі ў аператыўнай зводцы сустракаюцца практычна штодня.

А ці разумеюць маладыя людзі наступствы сваіх дзеянняў, калі знаходзяць, вырабляюць або набываюць дзе-небудзь на прасторах сеткі Інтэрнэт такія даведкі, выкарыстоўваюць іх?

Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь у артыкуле 380 красамоўна раскажа пра іх.

Падробка пасведчання або іншага афіцыйнага дакумента, які прадастаўляе права альбо вызваляе ад абавязкаў, у мэтах выкарыстання такога дакумента самім выканаўцам ці іншым асобай, альбо збыт такога дакумента, альбо выраб падробных штампаў, пячатак, бланкаў у тых жа мэтах, альбо іх збыт, альбо выкарыстанне загадзя падробленага дакумента караюцца грамадскімі працамі, або штрафам, або папраўчымі работамі на тэрмін да двух гадоў, або арыштам, ці абмежаваннем волі на тэрмін да двух гадоў.

За ўчыненне такіх жа дзеянняў, але паўторна альбо групай асоб па папярэдняй змове яшчэ больш строгае пакаранне - штраф, або арышт, або абмежаванне волі на тэрмін да пяці гадоў, або пазбаўленне волі на тэрмін да трох гадоў.

Так, так. За здзяйсненне падобных дзеянняў прадугледжана не адміністрацыйная, а крымінальная адказнасць.

Можа санкцыя дадзенага артыкула, на першы погляд, і не так страшная, але не гэта галоўнае.

Асуджэнне асобы за здзейсненае ім злачынства стварае прававое стан судзімасці, якое складаецца ў магчымасці прымянення да асуджанага пакарання альбо іншых мер крымінальнай адказнасці ў адпаведнасці з прысудам суда і Крымінальным кодэксам Рэспублікі Беларусь.

Асоба лічыцца судзімым з дня ўступлення ў законную сілу прысуду суда аж да пагашэння або зняцця судзімасці.

Судзімасць сама па сабе, нават пагашаная або знятая ва ўстаноўленым законам парадку, можа пацягнуць за сабой шэраг негатыўных наступстваў у будучыні.

Так, для асобных катэгорый работнікаў падставай для адмовы ў прыёме на працу з'яўляецца наяўнасць судзімасці, у прыватнасці, для адмовы ў прыёме на дзяржаўную службу (падп. 1.10-1 арт. 33 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб дзяржаўнай службе ў Рэспубліцы Беларусь»).

З прычыны асаблівых функцый, якія выконваюцца супрацоўнікамі органаў унутраных спраў, на службу не могуць быць прыняты грамадзяне, якія здзяйснялі раней злачынства.

На пасаду суддзі не можа быць прызначана асоба, у дачыненні да якога маецца які ўступіў у законную сілу абвінаваўчы прысуд суда, а на службу ў органы пракуратуры не могуць быць прыняты асобы, якія маюць судзімасць або раней якія ўчынілі наўмыснае злачынства.

Пэўныя пытанні могуць паўстаць і ў паўсядзённым жыцці.

Напрыклад, асобныя дзяржавы могуць адмовіць вам у атрыманні шэнгенскай альбо нацыянальнай візы, нават калі судзімасць на момант падачы дакументаў ужо будзе пагашана. Прычынай адмовы можа служыць прысутнасць так званых запісаў крымінальнага характару заяўніка.

А цяпер давайце на канкрэтных прыкладах разбяром, калі і за якія дзеянні наступае крымінальная адказнасць, прадугледжаная арт. 380 КК Рэспублікі Беларусь.

Сітуацыя 1. Прад'яўленне даведкі, выдадзенай на імя іншага асобы, пры перасячэнні лініі кантролю ў метро.

Прысудам суда Партызанскага раёна г. Мінска ад 16.04.2015 Р. асуджаны па ч. 1 арт. 380 КК Рэспублікі Беларусь да пакарання ў выглядзе абмежавання волі на 1 год без накіравання ў выпраўленчую ўстанову адкрытага тыпу.

Р. абвінавачваўся ў тым, што 19.03.2015 ў 16 гадзін 25 хвілін прад'явіў даведку №191 ад 08.09.2014, выдадзеную адной са школ горада Мінска на імя. П. (гэта значыць, зусім іншага асобы), пры перасячэнні лініі кантролю станцыі метро «Трактарны завод» па вуліцы Даўгабродскай, 29 у г. Мінску, якая прадстаўляе права на бясплатны праезд ва ўсіх відах гарадскога і прыгараднага пасажырскага транспарту, у рэчаіснасці не з'яўляючыся навучэнцам школы.

Такім чынам, Р. выкарыстаў заведама падроблены афіцыйны дакумент.

Даведка у дадзеным выпадку з'яўляецца афіцыйным дакументам, так як дае асобе пэўнае права, права на бясплатны праезд.

Загадзя фальшывай яна з'яўляецца ў сілу таго, што предъявившее яе твар не з'яўляецца тым, каму яна выдадзена і выдатна было інфармаванае пра гэта.

Выкарыстанне загадзя падробленага афіцыйнага дакумента – прад'яўленне яго кантралёру пры перасячэнні лініі кантролю ў метро.

На момант асуджэння Р. было 18 гадоў, ён з'яўляўся навучэнцам аднаго з устаноў прафесійна-тэхнічнай адукацыі, раней судзімы не быў. Віну ў здзяйсненні злачынства ён прызнаўся і паказаў, што даведку знайшоў незадоўга да здарэння.

Сітуацыя 2. Падробка даведкі на імя іншага асобы і прад'яўленне яе пры перасячэнні кантролю ў метро.

Непаўналетні К. 15.12.2014 каля 15 гадзін 30 хвілін, знаходзячыся дома, падрабіў даведку вучня 10 «Б» класа адной з школ Ленінскага раёна г. Мінска на імя іншага асобы, якая прадстаўляе права бясплатнага праезду на ўсіх відах гарадскога пасажырскага транспарту, пасля чаго выкарыстаў гэты дакумент, прад'явіўшы з мэтай бясплатнага праезду супрацоўніку метрапалітэна на станцыі метро «Плошча Леніна».

У дадзеным выпадку, акрамя дзеянняў, апісаных у прыкладзе 1, К. здзейсніў яшчэ і падробку дакумента.

Як правіла, падробка ажыццяўляецца навучэнцамі шляхам дописки сваіх дадзеных, учинением ўласнаручных запісаў у графы даведкі.

Сітуацыя 3. Выкарыстанне даведкі, выдадзенай на сваё імя, але не сапраўднай на дату прад'яўлення.

Ю выкарыстаў заведама падроблены дакумент – даведку вучня 9 «Б» класа адной з устаноў адукацыі Кастрычніцкага раёна г. Мінска, паказаўшы яе 27.02.2015 работніку КУП «Мінскі метрапалітэн».

У дадзеным выпадку Ю выкарыстаў даведку, выдадзеную на сваё імя. Але на момант яе прад'яўлення, ён ужо не з'яўляўся навучэнцам школы.

Крымінальная адказнасць за здзяйсненне злачынства, прадугледжанага арт. 380 КК Рэспублікі Беларусь настае з 16 гадоў.

Але часам такія дзеянні здзяйсняюцца і непаўналетнімі, якія не дасягнулі гэтага ўзросту.

Неабходна ведаць, што для такіх непаўналетніх усё не скончыцца проста і без наступстваў.

У залежнасці ад стадыі, на якой выявіцца, што непаўналетні не дасягнуў узросту прыцягнення да крымінальнай адказнасці, выносіцца рашэнне аб адмове ва ўзбуджэнні крымінальнай справы (калі праводзілася праверка, але крымінальная справа яшчэ не была распачатая) або аб спыненні вытворчасці па крымінальнай справе з-за недасягнення ўзросту, з якога наступае крымінальная адказнасць (пасля ўзбуджэння крымінальнай справы).

Копія такога пастановы накіроўваецца органам дазнання або папярэдняга следства ў камісію па справах непаўналетніх для правядзення неабходнай прафілактычнай работы з непаўналетнім. Пасля ён падлягае пастаноўцы на ўлік у інспекцыю па справах непаўналетніх, і з ім будзе праводзіцца індывідуальная прафілактычная работа. Больш таго, у дачыненні да яго нават можа быць вырашана пытанне аб кірунку ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову (арт. 14 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб асновах сістэмы прафілактыкі безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх»).

Такім чынам, цана ў бясплатнай паездкі ўсё-ткі ёсць і яна вельмі высокая, так як звязаная з сапсаванай рэпутацыяй і нярэдка зламанай лёсам.

Неабходна памятаць усё гэта, калі захочацца зрабіць няправільны крок.

Даведачна: у адпаведнасці з Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 16.02.2011 №202 «Аб некаторых пытаннях праезду навучэнцаў» (далей – пастанова), правам на бясплатны праезд на аўтамабільным транспарце агульнага карыстання рэгулярнага гарадскога паведамлення, гарадскім электрычным транспарце і ў метрапалітэне ад месца жыхарства (месца знаходжання) да месца вучобы і назад у перыяд з 1 верасня па 30 чэрвеня надзелены навучэнцы, якія атрымліваюць агульную сярэднюю і спецыяльную адукацыю. Дадзенае права рэалізуецца на падставе даведкі аб тым, што грамадзянін з'яўляецца навучэнцам або выхаванцам установы адукацыі з указаннем месца жыхарства (месца знаходжання) і месца вучобы, а таксама ўзроўню атрыманага адукацыі або віду осваиваемой адукацыйнай праграмы.

Кіраўнікі дзяржаўных устаноў могуць аказваць маючым патрэбу навучэнцам і студэнтам, якія атрымліваюць прафесійна-тэхнічную, сярэднюю спецыяльную і вышэйшую адукацыю ў дзённай форме атрымання адукацыі матэрыяльную дапамогу для аплаты праезду на аўтамабільным транспарце агульнага карыстання рэгулярнага гарадскога паведамлення, гарадскім электрычным транспарце і ў метрапалітэне (далей - матэрыяльная дапамога).

Матэрыяльная дапамога аказваецца па заяве навучэнца або студэнта на падставе хадайніцтва пастаянна дзеючай камісіі па аказанні матэрыяльнай дапамогі на праезд, якая ствараецца ва ўстанове адукацыі ва ўстаноўленым парадку.

Абласным, Мінскаму гарадскому і раённым Саветам дэпутатаў у межах сваёй кампетэнцыі рэкамендавана прымаць дадатковыя меры па падтрымцы навучэнцаў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю і спецыяльную адукацыю, пры праездзе чыгуначным транспартам агульнага карыстання ў цягніках рэгіянальных ліній эканомкласа, на аўтамабільным транспарце агульнага карыстання рэгулярных прыгарадных зносінаў ад месца жыхарства (месца знаходжання) да месца вучобы і назад у перыяд з 1 верасня па 30 чэрвеня, а таксама пры праездзе на аўтамабільным транспарце агульнага карыстання рэгулярнага гарадскога і прыгараднага паведамлення, гарадскім электрычным транспарце, чыгуначным транспарце агульнага карыстання ў цягніках рэгіянальных ліній эканомкласа і ў метрапалітэне ў іншых выпадках (п. 2 Пастановы).

РАШЭННЕ МІНСКАГА ГАРАДСКОГА САВЕТА ДЭПУТАТАЎ 25 красавіка 2012 г. N 218

АБ УНЯСЕННІ ДАПАЎНЕННЯЎ І ЗМЯНЕННЯЎ У РАШЭННЕ МІНСКАГА ГАРАДСКОГА САВЕТА ДЭПУТАТАЎ

АД 24 ЛІСТАПАДА 2010 Г. N 78

Падпункт 1.8 ўступае ў сілу з 1 ліпеня 2012 года...

1.8. пункт 14-1 выкласці ў наступнай рэдакцыі:

14-1. Камунальнае транспартнае ўнітарнае прадпрыемства "Мінсктранс" забяспечвае прадастаўленне бясплатнага праезду ўсімі відамі транспарту (акрамя таксі) у рэгулярных зносінах у г. Мінску навучэнцам або выхаванцам устаноў агульнай сярэдняй і спецыяльнай адукацыі г. Мінска на падставе даведкі аб тым, што грамадзянін з'яўляецца навучэнцам або выхаванцам адпаведнай установы адукацыі, згодна з пунктам 14 прыкладанні 2 да сапраўднай Праграме.

Для афармлення даведкі, якая забяспечвае прадастаўленне бясплатнага праезду ўсімі відамі транспарту (акрамя таксі) у рэгулярных зносінах у г. Мінску, вучням 7-11 класаў неабходна прадаставіць фатаграфію.

У аснове сямейнага выхавання ляжыць сямейнае права, якое замацавана Канстытуцыяй краіны, заканадаўчымі і нарматыўнымі дакументамі аб шлюбе, сям'і, правах дзіцяці і абароне мацярынства і дзяцінства.

Важнае месца сярод дакументаў, якія гарантуюць жыццё і здароўе дзяцей, займае міжнародная Канвенцыя ААН аб правах дзіцяці (1989), ратыфікаваная Вярхоўным Саветам Рэспублікі Беларусь у 1990 годзе. Гэты дакумент прадугледжвае права дзіцяці на жыццё і на бацькоў, а таксама права на асаблівы клопат і дапамогу. У адпаведнасці з дадзенай Канвенцыяй бацькі павінны гарантаваць свабоду і годнасць сваіх дзяцей, стварыць у сям'і ўмовы для іх асобаснага і грамадзянскага станаўлення, для іх свабоднай і творчай жыцця. Канвенцыя перасцерагае бацькоў ад аўтарытарнага абыходжання з дзіцем. У цэлым у Канвенцыі раскрываюцца палажэнні аб ахове жыцця і здароўя дзяцей, аб ролі, правы і абавязкі бацькоў, аб выхаванні дзяцей у сям'і.

Для рэалізацыі асноўных палажэнняў Канвенцыі аб правах дзіцяці былі прыняты Законы Рэспублікі Беларусь «Аб правах дзіцяці» (1993), «Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб правах дзіцяці» (2000)». У гэтых нарматыўных дакументах замацаваны прававы статус дзіцяці як самастойнага суб'екта права, вызначаны прынцыпы дзяржаўнай палітыкі ў дачыненні да дзяцей, устаноўлены абавязкі дзяржаўных органаў, устаноў, прадпрыемстваў і арганізацый, грамадскіх аб'яднанняў і грамадзян у галіне абароны правоў і законных інтарэсаў дзіцяці. У прыватнасці, заканадаўча замацаваны: права кожнага дзіцяці жыць у сям'і, ведаць абодвух сваіх бацькоў, права на іх клопат, сумеснае з імі пражыванне, права на жыллё, права на атрыманне ў спадчыну ім ад бацькоў (артыкул 16, 18, 19) і інш.

Артыкул 17. Адказнасць сям'і за дзіця

Бацькі або асобы, якія іх замяняюць, павінны ствараць неабходныя ўмовы для паўнацэннага развіцця, выхавання, адукацыі, умацавання здароўя дзіцяці і падрыхтоўкі яго да самастойнага жыцця ў сям'і і грамадстве.

Парушэнне правоў і ўшчамленне інтарэсаў дзіцяці бацькамі або асобамі, на ўтрыманні якіх ён знаходзіцца, цягне адказнасць, прадугледжаную заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Такім чынам, сям'я знаходзіцца пад абаронай дзяржавы. Дзяржава ажыццяўляе клопат аб сям'і шляхам стварэння і развіцця сеткі агульнаадукацыйных устаноў, выплаты дапамог з выпадку нараджэння дзіцяці, па догляду за ім, прадастаўленне дапамог і льгот мнагадзетным сем'ям, аказання дапамогі ў выхаванні і медыцынскім абслугоўванні і іншых відаў дапамогі сям'і.

Прававыя асновы сямейнага выхавання ўтрымліваюцца таксама ў адпаведных артыкулах Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь і Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі. У прыватнасці, Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь абавязвае бацькоў клапаціцца аб выхаванні дзяцей, далучаць іх да працы, выхоўваць у іх працавітасць.

Артыкул 35. КОДЭКСА РЭСПУБЛIКI БЕЛАРУСЬ АБ АДУКАЦЫІ

Асноўныя абавязкі законных прадстаўнікоў непаўналетніх навучэнцаў

1. Законныя прадстаўнікі непаўналетніх навучэнцаў абавязаны:

• забяспечваць умовы для атрымання адукацыі і развіцця навучэнцаў;
• паважаць гонар і годнасць іншых удзельнікаў адукацыйнага працэсу;
• выконваць патрабаванні ўстаноўчых дакументаў, правілаў унутранага распарадку для навучэнцаў.

Адным з асноўных прынцыпаў выхавання дзяцей у сям'і, замацаваных заканадаўствам, з'яўляецца прадастаўленне маці і бацьку роўных правоў і абавязкаў у дачыненні да сваіх дзяцей. Бацькі абавязаны ўтрымліваць сваіх непаўналетніх, а таксама непрацаздольных дзяцей. Бацькі, якія не выконваюць свой абавязак перад дзецьмі па іх ўтрыманні і выхаванні, пазбаўляюцца бацькоўскіх правоў. Падставамі для гэтага могуць служыць: жорсткае абыходжанне з дзецьмі, антыграмадскія паводзіны бацькоў (алкагалізм, наркаманія і г. д.), цяжкія псіхічныя засмучэнні бацькоў і т. п. У складаных для дзяцей сямейных сітуацыях органы апекі і папячыцельства ажыццяўляюць нагляд і рэгулююць адносіны бацькоў і іншых сваякоў да дзяцей.

Ўхіленне ад выканання бацькоўскіх абавязкаў па выхаванню дзяцей ўяўляе сабой асаблівую небяспеку, таму што яно не носіць разавага характару, а паўтараецца сістэматычна, ўшчамляючы інтарэсы непаўналетняга дзіцяці.

Менавіта наяўнасць сістэмы ў дзеяннях (бяздзейнасці) аднаго з бацькоў, то есць здзяйсненне неаднаразовых учынкаў, якія сведчаць аб нежаданні клапаціцца аб жыццёва важных патрэбах сваіх дзяцей (у ежы, вопратцы, лячэнні, выхаванні і так далей), пацверджаных фактамі, выяўленымі пры разглядзе сітуацыі, служыць падставай вынясення рашэння аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў.

Больш мяккай мерай сямейна-прававой адказнасці бацькоў за невыкананне абавязкаў па выхаванню дзяцей з'яўляецца адабранне дзіцяці без пазбаўлення бацькоўскіх правоў.

У адпаведнасці са арт. 85 КоБС суд можа прыняць рашэнне аб адабранні дзіцяці і перадачы яго на апеку органа апекі і папячыцельства без пазбаўлення бацькоўскіх правоў, калі пакіданне дзіцяці ў асоб, у якіх ён знаходзіцца, небяспечна для яго.

Адабранне дзяцей без пазбаўлення бацькоўскіх правоў рэгламентавана таксама Дэкрэтам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 24 лістапада 2006 г. № 18 «Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у няўдалых сем'ях».

У мэтах забеспячэння абароны правоў і законных інтарэсаў дзяцей у няўдалых сем'ях, павышэння адказнасці бацькоў, якія не выконваюць абавязкаў па выхаванні і ўтрыманні сваіх дзяцей, 24 лістапада 2006 г. выдадзены Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь №18 «Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у няўдалых сем'ях» (далей – Дэкрэт № 18).

1. Дзеці падлягаюць дзяржаўнай абароне і змяшчэнню на дзяржаўнае забеспячэнне ў выпадку, калі ўстаноўлена, што бацькі (адзіны з бацькоў) вядуць амаральны лад жыцця, што аказвае шкоднае ўздзеянне на дзяцей, з'яўляюцца хранічнымі алкаголікамі ці наркаманамі альбо іншым чынам неналежна выконваюць свае абавязкі па выхаванню і ўтрыманню дзяцей, у сувязі з чым яны знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы.

У прыватнасці, у Дэкрэце №18 пазначана, што адабранне дзяцей без пазбаўлення бацькоўскіх правоў як мера іх дзяржаўнай абароны вырабляецца па рашэнні камісіі па справах непаўналетніх мясцовага выканаўчага і распарадчага органа, мясцовай адміністрацыі, якая пры вынясенні рашэння выконвае функцыі органа апекі і папячыцельства. У шасцімесячны тэрмін пасля вынясення рашэння аб адабранні дзіцяці адпаведная камісія прымае рашэнне аб вяртанні дзіцяці бацькам, калі адпалі прычыны, якія паслужылі падставай для адабрання дзіцяці альбо аб звароце ў суд з іскам аб пазбаўленні бацькоў бацькоўскіх правоў.

У той жа час Дэкрэт №18 прадугледжвае адабранне дзіцяці без пазбаўлення бацькоўскіх правоў у выпадку неналежнага выканання бацькамі сваіх абавязкаў па выхаванні і ўтрыманні дзяцей і знаходжаннем у сувязі з гэтым дзяцей у сацыяльна небяспечным становішчы. Пры гэтым не мае значэння, чым выклікана неналежнае выкананне бацькамі сваіх абавязкаў і ў гэтым іх віна. Вызначальным фактам з'яўляецца знаходжанне дзяцей у сацыяльна небяспечным становішчы.

У такім выпадку дзіця змяшчаецца на дзяржаўнае забеспячэнне, а да бацькоў прымяняюцца устаноўленыя меры ўздзеяння: пастаноўка на ўлік у органах унутраных спраў; абавязковае працаўладкаванне; спагнанне расходаў, затрачаных дзяржавай на ўтрыманне іх дзяцей; накладанне забароны на адчужэнне нерухомай маёмасці і транспартных сродкаў; высяленне з займаных жылых памяшканняў; накіраванне ў лячэбна-працоўныя прафілакторыі.

Ст.9.4. Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйным правапарушэнні.

Невыкананне бацькамі або асобамі, іх замяняюць абавязкаў па выхаванні непаўналетніх дзяцей, што пацягнула здзяйсненне непаўналетнім ва ўзросце да 16 гадоў дзеі, які змяшчае прыкметы адміністрацыйнага правапарушэння або злачынства, адміністрацыйная або крымінальная адказнасць, за якое надыходзіць пасля дасягнення гэтага ўзросту, цягне папярэджанне або накладанне штрафу да 10 базавых велічынь.

Кожны з вас жадае, каб дзеці, якія выхоўваюцца ў вашых сем'ях, былі здаровымі, заможнымі, законапаслухмянымі людзьмі. Адміністрацыя ўстановы адукацыі нагадвае Вам простыя правілы, выконваючы якія вы зможаце папярэдзіць негатыўны ўплыў на вашых дзяцей, перасцерагчы іх ад траплення ў круг злачынцаў, наркаманаў, таксікаманаў і алкаголікаў:

1. Пастаянна звяртайце ўвагу на адказнае стаўленне да захаванасці асабістых рэчаў, у тым ліку мабільных тэлефонаў, ровараў і да з'яўлення ў іх новых рэчаў, якія вы не набывалі.
2. Патрабуйце ад сваіх дзяцей нашэння ў цёмны час сутак святлоадбіўных элементаў (флікераў). Жыццё і здароўе дзяцей значна даражэй кошту флікера. Тлумачце дзецям, што пры пераходзе праезнай часткі неабходна быць максімальна уважлівым і пачынаць пераход толькі пасля прыпынку транспарту. Не думайце, што бяда прыходзіць у сям'і толькі іншых... ..
3. Не дапускайце бязмэтнага, бескон-трольного правядзення часу дзяцей на вуліцы. Рана ці позна гэта прывядзе да здзяйснення правапарушэнняў. У любы момант часу вы павінны ведаць дзе, з кім знаходзіцца ваш дзіця, чым займаецца. Круг зносін свайго сына альбо дачкі вы павінны ведаць з імёнамі і прозвішчамі, адрасамі і тэлефонамі.
4. Не дапускайце знаходжання дзіцяці па-за домам у позні час сутак і ў начны час. Калі сын або дачка отпрашиваются пераначаваць у сяброў альбо знаёмых, будзьце ўпэўненыя, што нічога добрага ад гэтага чакаць не давядзецца. Як правіла, у такіх сітуацыях ваша дзіця хоча бескантрольна і весела правесці час... Большая частка злачынстваў падлеткамі здзяйсняюцца менавіта ў позні і начны час, а таксама вашыя дзеці самі могуць стаць ахвярай злачынства.
5. Абавязкова наведвайце бацькоўскія сходы, падтрымлівайце сувязь з выхавальнікам, педагогам сацыяльным, звяртайцеся за дапамогай да педагога псіхолага.
6. Больш размаўляйце з дзіцем аб яго справах, праблемах, поспехах і няўдачах, аб ўзаемаадносінах з аднагодкамі, у тым ліку ў школе і па месцы жыхарства.
7. Вашыя дзеці павінны дакладна разумець,што вы вельмі адмоўна ставіцеся да ўжывання алкаголю ў непаўналетнім узросце, рэгулярна нагадвайце ім пра гэта. Не ўздумайце наліваць ім алкагольныя напоі, у тым ліку на святы. Калі ж вы гэта робіце, то самі спрыяеце «выхаванню» будучага алкаголіка. У адпаведнасці са арт. 17.3 Каап Рэспублікі Беларусь распіццё ў грамадскіх месцах алкагольных, слабаалкагольных напояў і піва, альбо з'яўленне ў п'яным выглядзе, оскорбляющем чалавечую годнасць і маральнасць, цягне накладанне штрафу ў памеры да 8 базавых велічынь. Калі вашаму дзіцяці не споўнілася 16 гадоў, то па арт. 9.4 Каап Рэспублікі Беларусь за невыкананне бацькамі абавязкаў па выхаванні непаўналетніх дзяцей, што пацягнула здзяйсненне непаўналетнім адміністрацыйнага правапарушэння або злачынства штраф накладаецца на бацькоў у памеры да 10 базавых велічынь.
8. Калі вы дазваляеце дзіцяці паліць альбо «зачыняеце на гэта вочы», то вы рызыкуеце, што акрамя праблем са здароўем, дзіця ў будучыні набудзе і іншыя шкодныя звычкі, такія як ўжыванне алкаголю, таксічных рэчываў,наркотыкаў. Акрамя таго, у адпаведнасці з арт. 17.9 Каап Рэспублікі Беларусь курэнне ў месцах, дзе яно ў адпаведнасці з заканадаўствам забаронена, у тым ліку ў навучальных установах і на іх тэрыторыі, цягне накладанне штрафу да 4 базавых велічынь, калі ж вашым дзецям не споўнілася 16 гадоў, то па арт. 9.4 Каап Рэспублікі Беларусь штраф накладаецца на бацькоў у памеры да 10 базавых велічынь.
9. Памятаеце, што самы галоўны і рашаючы фактар у выхаванні дзіцяці - гэта асабістае паводзіны і лад жыцця яго бацькоў. Будзьце годным прыкладам для сваіх дзяцей!

ПАМЯТАЕЦЕ!

Вы несяце поўную адказнасць за выхаванне і ўтрыманне сваіх дзяцей. Па Дэкрэту Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 24 лістапада 2006 года №18 «Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у няўдалых сем'ях» у выпадку, калі ўстаноўлена, што бацькі

• вядуць амаральны лад жыцця
• з'яўляюцца хранічнымі алкаголікамі ці наркаманамі;
• жорстка абыходзяцца з дзецьмі;
• альбо іншым чынам неналежна выконваюць свае абавязкі па выхаванню і ўтрыманню дзяцей, у сувязі з чым дзеці знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы

ДЗЕЦІ ПАДЛЯГАЮЦЬ ДЗЯРЖАЎНАЙ АБАРОНЕ І ЗМЯШЧЭННЮ НА ДЗЯРЖАЎНАЕ ЗАБЕСПЯЧЭННЕ.

Пасля змяшчэння дзяцей на дзяржаўнае забеспячэнне бацькі становяцца абавязанымі асобамі і абавязаны кампенсаваць расходы па ўтрыманні дзяцей. Утрыманне аднаго дзіцяці ў школе – інтэрнаце складае 29-34 BYN (у залежнасці ад узросту).

1. Адміністрацыйнай адказнасці падлягае фізічная асоба, якая дасягнула да часу здзяйснення правапарушэння шаснаццацігадовага ўзросту, за выключэннем выпадкаў, прадугледжаных гэтым Кодэксам.
2. Фізічная асоба, якая ўчыніла забароненае гэтым Кодэксам дзеянне ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў, падлягае адміністрацыйнай адказнасці толькі:

• за наўмыснае прычыненне цялеснага пашкоджання (артыкул 9.1);
• за дробны крадзеж (артыкул 10.5);
• за наўмысныя знішчэнне альбо пашкоджанне маёмасці (артыкул 10.9);
• за парушэнне патрабаванняў пажарнай бяспекі ў лясах або на тарфяніках (артыкул 15.29);
• за жорсткае абыходжанне з жывёламі (артыкул 15.45);
• за распальванне вогнішчаў у забароненых месцах (артыкул 15.58);
• за дробнае хуліганства (артыкул 17.1);
• за парушэнне правілаў, якія забяспечваюць бяспеку руху на чыгуначным або гарадскім электрычным транспарце (часткі першая – трэцяя, пятая артыкула 18.3);
• за парушэнне правілаў карыстання сродкамі чыгуначнага транспарту (артыкул 18.4);
• за парушэнне правілаў карыстання транспартным сродкам (артыкул 18.9);
• за парушэнне правілаў карыстання метрапалітэнам (артыкул 18.10);
• за парушэнне патрабаванняў па забеспячэнні захаванасці грузаў на транспарце (артыкул 18.34);
• за знішчэнне, пашкоджанне або страту гісторыка-культурных каштоўнасцяў або матэрыяльных аб'ектаў, якім можа быць прысвоены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці (артыкул 19.4);
• за парушэнне парадку ўскрыцця воінскіх пахаванняў і правядзення пошукавых работ (артыкул 19.7);
• за незаконныя дзеянні ў дачыненні да газавай, пнеўматычнай ці кідальнай зброі (артыкул 23.46);
• за незаконныя дзеянні ў дачыненні да халоднай зброі (артыкул 23.47).

3. Не падлягае адміністрацыйнай адказнасці фізічная асоба, якая дасягнула ўзросту, прадугледжанага часткамі першай або другой гэтага артыкула, калі будзе ўстаноўлена, што з прычыны адставання ў разумовым развіцці, не звязанага з псіхічным засмучэннем (захворваннем), яно падчас здзяйснення дзеі было не здольна ўсведамляць яго фактычны характар ці незаконнасць.

У спецыяльныя вучэбна-выхаваўчыя ўстановы змяшчаюцца непаўналетнія, якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання, ва ўзросце ад адзінаццаці да васемнаццаці гадоў. У спецыяльныя лячэбна-выхаваўчыя ўстановы змяшчаюцца непаўналетнія, якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання, ва ўзросце ад адзінаццаці да васемнаццаці гадоў, якія маюць асаблівасці псіхафізічнага развіцця, альбо якія пакутуюць на захворванні, пералік якіх зацвярджаецца Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь, альбо якія складаюцца ў парадку, устаноўленым заканадаўствам, на наркалагічным уліку. У спецыяльныя вучэбна-выхаваўчыя ўстановы, спецыяльныя лячэбна-выхаваўчыя ўстановы не могуць быць змешчаны непаўналетнія, якія пакутуюць захворваннямі, якія перашкаджаюць іх зместу, навучання і выхавання ў гэтых установах, пералік якіх зацвярджаецца Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь.

Непаўнагадовы з'яўляецца якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання, калі ў дачыненні да яго вынесены прысуд з прымяненнем прымусовых мераў выхаваўчага характару ў выглядзе змяшчэння яго ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову або спецыяльную лячэбна-выхаваўчую ўстанову альбо прынятае судом рашэнне аб змяшчэнні яго ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову або спецыяльную лячэбна-выхаваўчую ўстанову.

Рашэнне аб змяшчэнні непаўналетняга ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову або спецыяльную лячэбна-выхаваўчую ўстанову можа быць прынята, калі:

у дачыненні да яго прынята рашэнне аб адмове ва ўзбуджэнні крымінальнай справы або аб спыненні вытворчасці па крымінальнай справе з-за недасягнення ўзросту, з якога настае крымінальная адказнасць, альбо калі з прычыны адставання ў псіхічным развіцці, не звязанага з псіхічным засмучэннем (захворваннем), падчас здзяйснення грамадска небяспечнай дзеі ён быў не здольны ўсведамляць фактычны характар ці грамадскую небяспеку свайго дзеі;

на працягу года ён тры разы прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці за наўмыснае прычыненне цялеснага пашкоджання ці дробны крадзеж, або наўмыснае знішчэнне альбо пашкоджанне маёмасці, або дробнае хуліганства, або распіццё алкагольных, слабаалкагольных напояў або піва ў грамадскім месцы альбо з'яўленне ў грамадскім месцы або на працы ў стане ап'янення, або занятак прастытуцыяй, або заведама ілжывае паведамленне, або кіраванне транспартным сродкам у стане ап'янення, або кіраванне транспартным сродкам без права кіравання гэтым сродкам і пасля правядзення індывідуальнай прафілактычнай працы зноў прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці за здзяйсненне аднаго з названых у гэтым абзацы адміністрацыйных правапарушэнняў і ў яго сфармавалася нежаданне весці правопослушный лад жыцця;

на працягу года ён тры разы здзейсніў дзеянні, якія змяшчаюць прыкметы адміністрацыйных правапарушэнняў, названых у абзацы трэцім гэтай часткі, але не дасягнуў да часу здзяйснення такіх дзеянняў ўзросту, з якога настае адміністрацыйная адказнасць, і пасля правядзення індывідуальнай прафілактычнай работы зноў здзейсніў адно з названых у абзацы трэцім гэтай часткі дзей і ў яго сфармавалася нежаданне весці правопослушный лад жыцця.

Падставай для прыёму непаўналетняга ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову, спецыяльную лячэбна-выхаваўчую ўстанову з'яўляюцца прысуд суда з прымяненнем прымусовых мераў выхаваўчага характару ў выглядзе змяшчэння непаўналетняга ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову або спецыяльную лячэбна-выхаваўчую ўстанову або рашэнне суда аб змяшчэнні непаўналетняга ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову або спецыяльную лячэбна-выхаваўчую ўстанову.

Пры прыёме непаўналетніх у спецыяльныя вучэбна-выхаваўчыя ўстановы, спецыяльныя лячэбна-выхаваўчыя ўстановы акрамя прысуду або рашэння суда, указаных у частцы чацвёртай гэтага артыкула, прадстаўляюцца дакументы, пералік якіх вызначаецца палажэннем аб адпаведным выглядзе спецыяльнай вучэбна-выхаваўчай установы, спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установы, якое зацвярджаецца Урадам Рэспублікі Беларусь або ўпаўнаважаным ім дзяржаўным органам.

Тэрмін знаходжання непаўналетняга ў спецыяльнай навучальна-выхаваўчай установе, спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установе ўстанаўліваецца судом у межах да двух гадоў, але не больш чым да дасягнення непаўналетнім ўзросту васемнаццаці гадоў.

Знаходжанне ў спецыяльным вучэбна-выхаваўчым установе або спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установе непаўналетняга, змешчанага ў такую ўстанову паводле прыгавору суда, можа быць спынена судом датэрмінова ў адпаведнасці з пунктам 5 часткі 2 артыкула 117 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь, а непаўналетняга, змешчанага ў такую ўстанову па рашэнні суда, можа быць спынена судом датэрмінова, калі ён засвоіў змест праграмы выхавання дзяцей, якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання.

Знаходжанне непаўналетняга ў спецыяльнай навучальна-выхаваўчай установе або спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установе ў выпадку, калі ён не засвоіў змест праграмы выхавання дзяцей, якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання, можа быць падоўжаны судом у межах тэрміну, названага ў частцы шостай гэтага артыкула.

Непаўнагадовы, устаноўлены судом тэрмін знаходжання якога ў спецыяльнай навучальна-выхаваўчай установе або спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установе скончыўся, падлягае выпуску з гэтай установы.

Непаўнагадовы, устаноўлены судом тэрмін знаходжання якога ў спецыяльнай навучальна-выхаваўчай установе або спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установе скончыўся, па ўласным жаданні і са згоды бацькоў, апекуноў або папячыцеляў на падставе рашэння кіраўніка спецыяльнай вучэбна-выхаваўчай установы або спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установы можа застацца знаходзіцца ў гэтай установе для завяршэння навучання на тэрмін да шасці месяцаў незалежна ад яго ўзросту з правам пакінуць такое ўстанова ў любы час на падставе яго заявы і са згоды бацькоў, апекуноў або папячыцеляў. Такі непаўнагадовы не асвойвае змест праграмы выхавання дзяцей, якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання, і да яго не прымяняюцца меры педагагічнага ўздзеяння, прадугледжаныя часткай дванаццатай гэтага артыкула.

Кіраўнікі спецыяльных вучэбна-выхаваўчых устаноў, спецыяльных лячэбна-выхаваўчых устаноў у адпаведнасці з заканадаўствам:

• арганізуюць адукацыйны і выхаваўчы працэсы, ствараюць і рэалізуюць спецыяльныя ўмовы выхавання;
• інфармуюць органы ўнутраных спраў па месцы знаходжання гэтых устаноў і па месцы жыхарства выхаванцаў аб выпадках іх сыходу з спецыяльных вучэбна-выхаваўчых устаноў або спецыяльных лячэбна-выхаваўчых устаноў без дазволу кіраўнікоў названых устаноў і сумесна з органамі ўнутраных спраў прымаюць меры па іх выяўленні і вяртанні ў гэтыя ўстановы;
• накіроўваюць у камісіі па справах непаўналетніх і ў органы ўнутраных спраў па месцы жыхарства выхаванцаў паведамлення аб спыненні знаходжання выхаванцаў у гэтых установах не пазней чым за адзін месяц да іх выпуску, а таксама характарыстыкі такіх выхаванцаў і свае рэкамендацыі аб неабходнасці правядзення з імі індывідуальнай прафілактычнай працы і аказання ім садзейнічання ў працоўным і бытавым прыладзе;
• арганізуюць правядзенне асабістага дагляду выхаванцаў, дагляду іх рэчаў, якія атрымліваюцца і якія адпраўляюцца з імі лістоў, пасылак ці іншых паштовых паведамленняў, агляду тэрыторыі гэтых устаноў, жылых і іншых памяшканняў і які знаходзіцца ў іх маёмасці, выяўленне і канфіскацыя прадметаў у адпаведнасці з заканадаўствам;
• падаюць заявы ў суд аб пераводзе выхаванцаў са спецыяльных навучальна-выхаваўчых устаноў у спецыяльныя лячэбна-выхаваўчыя ўстановы, аб датэрміновым спыненні знаходжання выхаванцаў у гэтых установах да заканчэння ўстаноўленага судом тэрміну знаходжання ў іх, аб прадаўжэнні гэтага тэрміну;
• ўжываюць да выхаванцам меры педагагічнага ўздзеяння;
• ажыццяўляюць іншыя паўнамоцтвы па прафілактыцы безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх, прадугледжаныя заканадаўствам.
• Да мераў педагагічнага ўздзеяння акрамя мераў, прадугледжаных заканадаўствам аб адукацыі, адносяцца:
• забарона выхаду за межы спецыяльнай вучэбна-выхаваўчай установы, спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установы;
• змяшчэнне ў пакой рэадаптацыі.

Забарона выхаду за межы спецыяльнай вучэбна-выхаваўчай установы, спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установы прадугледжвае ўстанаўленне забароны на выхад выхаванца за межы спецыяльнай вучэбна-выхаваўчай установы, спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установы ў складзе арганізаванай групы для наведвання культурных або спартыўных мерапрыемстваў.

Змяшчэнне ў пакой рэадаптацыі мяркуе памяшканне выхаванца ў асобнае жылое памяшканне для ізаляцыі яго ад астатніх выхаванцаў ў мэтах забеспячэння яго асабістай бяспекі альбо бяспекі навакольных.

Выхаванец змяшчаецца ў пакой рэадаптацыі на тэрмін не больш двух сутак. У пакоі рэадаптацыі ствараюцца ўмовы, якія забяспечваюць магчымасць пастаяннага назірання за ім. Памеры пакоі рэадаптацыі, асветленасць, тэмпература паветра павінны адпавядаць устаноўленым заканадаўствам патрабаванням да жылых памяшканняў. Харчаванне выхаванца, змешчанага ў пакой рэадаптацыі, вырабляецца па агульных нормам ў адпаведнасці з распарадкам дня.

Умовы змяшчэння непаўналетніх у спецыяльныя вучэбна-выхаваўчыя ўстановы, спецыяльныя лячэбна-выхаваўчыя ўстановы і ўмовы знаходжання ў іх, не ўрэгуляваныя гэтым артыкулам, вызначаюцца палажэннем аб адпаведным выглядзе спецыяльнай вучэбна-выхаваўчай установы, спецыяльнай лячэбна-выхаваўчай установы.

1. Распіццё алкагольных, слабаалкагольных напояў або піва на вуліцы, стадыёне, у скверы, парку, грамадскім транспарце або ў іншых грамадскіх месцах, акрамя месцаў, прызначаных для ўжывання алкагольных, слабаалкагольных напояў ці піва, альбо з'яўленне ў грамадскім месцы ў п'яным выглядзе, оскорбляющем чалавечую годнасць і маральнасць, – цягнуць накладанне штрафу ў памеры да васьмі базавых велічынь.
2. Знаходжанне на працоўным месцы ў працоўны час у стане алкагольнага, наркатычнага або таксікаманічнага ап'янення – цягне накладанне штрафу ў памеры ад адной да дзесяці базавых велічынь.
3. Дзеянні, прадугледжаныя часткамі 1 і 2 гэтага артыкула, учыненыя паўторна на працягу аднаго года пасля накладання адміністрацыйнага спагнання за такія ж парушэнні, – цягнуць накладанне штрафу ў памеры ад двух да пятнаццаці базавых велічынь або адміністрацыйны арышт.

МЕДЫЦЫНСКІЯ:

Дэпрэсія – стан прыгнечанасці або тужлівага настрою. Дэпрэсія ў наркаманаў ўзнікае ў перыяд ўстрымання ад прыёму наркотыкаў.

Перадазіроўка – нярэдкая сітуацыя ў жыцці наркамана, асабліва пры выкарыстанні сродкаў і сыравіны, актыўнасць якіх вышэй, чым у тых, што звычайна ім ўжываліся. Пры перадазаванні магчымая: страта свядомасці, прыпынак дыхання і сардэчнай дзейнасці – усё гэта патрабуе экстранай медыцынскай дапамогі.

Курчы – адно з праяве «ломкі», якая ўзнікае ў перыяд ўстрымання ад ўвядзення наркотыку (абстынентны сіндром). Калі няма магчымасці ўвесці неабходную дозу наркотыку, спачатку пагаршаецца агульнае самаадчуванне, зніжаецца настрой, затым узнікаюць парушэнні з боку страўніка, кішачніка, сардэчна-сасудзістай сістэмы ў выглядзе рознага роду болевых адчуванняў, змены крэсла, перабояў у працы сэрца.

Запалення вен – следства выкарыстання нестэрыльных шпрыцаў і іголак або ўвядзення прэпаратаў, вырабленых саматужным спосабам. Запаленне вен можа папярэднічаць больш грознага ўскладнення – заражэнню крыві.

Заражэнне крыві (сэпсіс) – бактэрыяльнае ўскладненне, якое можа адбыцца, калі мікробы трапляюць у кровеносновую сістэму. З бруднай іголкі яны могуць распаўсюджвацца па ўсім целе і асесці на клапанах сэрца.

Гепатыт – запаленчае захворванне печані – вельмі распаўсюджана сярод наркаманаў. Яно выклікаецца вірусам, які перадаецца ад аднаго наркамана іншаму праз заражаныя іголкі.

СНІД. У перыяд «ломкі» і непераадольнага цягі да наркотыку усе думкі і дзеянні чалавека накіраваны на неадкладнае атрыманне дозы ў любых умовах, у любым шпрыцы і любы іголкай – адсюль небяспеку заражэння ВІЧ-інфекцыяй.

ПСІХІЧНЫЯ:

Прывыканне – адметны прыкмета наркаманіі як хваробы. Паступова наркотык становіцца неабходны не толькі для таго, каб выпрабаваць кайф, але і каб проста камфортна сябе адчуваць(псіхічная залежнасць).

Страхі. У наркамана ёсць мноства падстаў адчуваць страх: страх быць выкрытым, арыштаваным, страх за сваё здароўе, з-за сваіх даўгоў і г. д. Страхі і дэпрэсія – найбольш частыя прычыны зрываў у гэты перыяд.

Самагубства. Страхі, дэпрэсіі, «ломкі» - і ўсе вышэйпералічаныя негатыўныя наступствы наркаманіі, вымотваюць псіхіку чалавека, даводзячы яго да адчаю. Ўяўная безвыходнасць становішча штурхае чалавека на самагубства.

САЦЫЯЛЬНЫЯ:

Хатнія скандалы. Чалавек, які ўжывае наркотыкі, вымушаны пастаянна хаваць сваё прыхільнасць ад бацькоў і іншых людзей, усё больш і больш аддаляючыся ад іх.

Страта сяброў. Чым больш стаж ужывання наркотыкаў, тым ужо становіцца круг зносін.

Крадзяжы. Часцей за ўсё ўжыванне наркотыкаў патрабуе значных фінансавых выдаткаў. Спачатку наркодельцы даюць пачаткоўцам наркотыкі бясплатна або прадаюць танна, але ў далейшым, калі развіваецца прывыканне, патрабуе аплату.

Арышт – следства незаконных дзеянняў з боку наркамана, што звычайна звязана з крадзяжамі, прастытуцыяй, махінацыямі і гандлем наркотыкамі.

Пабоі. Наркаман нярэдка падвяргаецца фізічнаму гвалту з-за нявыплаты за наркотыкі, а таксама залучаецца ў разборкі і бойкі на глебе «наркабізнесу».